Xuất xứ của thuật thôi miên Vào thế kỷ 18, bác sĩ người Áo F. Mexmer đă hé mở tấm màn che phủ hiện tượng thôi miên mà chính ông cũng không hề hay biết.
Ông nổi tiếng về việc chữa bệnh cho các bệnh nhân của ḿnh bằng phương pháp "đặt nam châm". Những người khao khát được khỏi bệnh ngồi vào trong bồn tắm có lắp những thanh nam châm lớn, sau đó nhiều người đă khỏi bệnh. Mexmer giải thích đó là do tác động của "chất lỏng từ". Nhưng khi viện hàn lâm khoa học Pari điều tra hoạt động của ông, các nhà khoa học đă ghi vào bản án: "Không có ǵ chứng minh cho sự tồn tại của chất lỏng từ; như vậy, thứ chất không hề tồn tại này không thể mang lại lợi ích ǵ được".
Nhưng rồi Mexmer qua đời mà vẫn tin chắc rằng thứ "chất lỏng" như thế là có thật. Thật ra, ông đă từng thấy nhiều lần bệnh nhân đến gặp ông đă khỏi bệnh chẳng cần có nam châm ǵ hết. Sự thuyên giảm bệnh và b́nh phục đến ngay tức th́ sau khi ông nh́n người bệnh và nói chuyện với người đó về bệnh tật. Hơn nữa, nhiều lần thậm chí đă từng xảy ra như thế này: Sau khi tới gặp "thầy thuốc vĩ đại", những người điếc hay mất giọng như có phép thần thông biến hoá đă lấy lại được giọng và khỏi điếc, mặc dầu họ đă không chịu tác động của nam châm. Sự thể là thế nào? Sau khi suy nghĩ, Mexmer quả quyết rằng không phải nam châm, mà chính ông là vật chứa "từ trường động vật" có tác dụng chữa bệnh. Khi truyền nó sang người khác, ông đă giúp họ vật lộn với bệnh tật.
Mexmer có nhiều học tṛ và môn đệ. Một người trong số họ đă có dịp may thực hiện một phát minh ngẫu nhiên. Tuy nhiên, ông ta đă "phát minh" lại cái mà những quan tư tế Atxiri và Babilon đă biết đến. Khi chữa bệnh bằng từ trường, ông ta đă chạm chán với một hiện tượng lạ lùng. Thường bệnh nhân của Mexmer là những người có thần kinh yếu và bệnh hoạn, họ phản ứng lại việc chữa trị bằng các chứng co giật, thậm chí đôi khi bằng những cơn điên loạn. Thế mà giờ đây... Anh chàng bệnh nhân trẻ tuổi bỗng nhiên ngủ thiếp đi ngon lành trong lúc được xoa bóp. Người thầy thuốc hoảng hốt cố lắc anh ta dậy, nhưng vô hiệu, anh ta vấn cứ ngủ. Nhưng sau đó, khi người thầy thuốc bất th́nh ĺnh ra lệnh cho anh ta đứng dậy, người bệnh liền nhỏm dậy, đi vài bước nhưng hai mắt vấn nhắm nghiền.
Mặc dù mí mắt vẫn khép chặt, anh ta xử sự hoàn toàn như lúc tỉnh, tuy vậy khi đó giấc ngủ vẫn tiếp tục. Người thầy thuốc bối rối cố nói chuyện với anh ta, đặt ra các câu hỏi. Anh chàng nông dân trả lời hoàn toàn khôn ngoan và rành rọt. Người thầy thuốc lập lại thí nghiệm. Và ông ta gây ra được một trạng thái giống hệt như vậy ở những người khác. Tiếp tục thí nghiệm, ông tiến hành cái gọi là ám thị sau thôi miên, tức là sai khiến người đang ngủ thực hiện một loạt những hành động nhất định sau khi đánh thức dậy. Và những người bệnh thực hiện điều mà người ta đă ám thị cho họ trong giấc ngủ "từ" .
Việc nghiên cứu tiếp theo về những hiện tượng thôi miên gắn liền với tên tuổi bác sĩ phẫu thuật người Anh Brêt. Cần phải nhận xét rằng ông này tỏ thái độ rất hoài nghi với thuyết từ của Mexmer và các môn đệ. Nhưng đến khi thực hiện ư định vạch mặt anh chàng "chữa bệnh bằng từ" người Thuỵ Sĩ Laphôngten, Brêt đă tin vào tính xác thực của các hiện tượng thôi miên mà Laphôngten biểu diễn và từ khi ấy, ông bắt đầu nghiên cứu hiện tượng đó. Ông đă thay đổi thuật ngữ "từ trường động vật" bằng thuật ngữ hiện đại "hypnotism" (thôi miên) (từ tiếng Hy lạp "Hypnos" nghĩa là ngủ). Ông là người đầu tiên bắt đầu sử dụng thôi miên để làm giảm đau trong phẫu thuật và thấy rằng thôi miên có tác dụng hơn cả là trong việc chữa những chứng bệnh thần kinh khác nhau, đặc biệt là các chứng rối loạn ixtêri như tê liệt, bệnh điếc do tâm thần, mù và câm.
Từng được sử dụng từ lâu trong y học cũng như giải trí, thuật thôi miên - một trong những bí ẩn lớn nhất của con người - đang dần được giải mă nhờ nghiên cứu của các nhà khoa học Mỹ.
Từ thế kỷ 18, người ta đă phát hiện ra rằng trí năo có thể bị ám thị điều khiển để sai khiến cơ thể. Nhưng sau hàng thế kỷ sử dụng thôi miên để gây tê và chữa bệnh cho bệnh nhân, người ta vẫn chưa thể trả lời liệu đó chỉ là sự tuân theo ám thị của nhà thôi miên, hay là một dạng tập trung cao độ khi môi trường xung quanh đă ra khỏi ư nghĩ của người được thôi miên? Những nghiên cứu gần đây đă giải mă được phần nào cơ chế tác động của thôi miên lên nhận thức của con người, dẫn tới việc người bị thôi miên hành động theo ám thị.
Trong những thí nghiệm mới của ḿnh, Michael Posner - Giáo sư thần kinh học tại Đại học Oregon (Mỹ) - và các đồng sự đă ghi lại những thay đổi trong quá tŕnh xử lư thông tin của năo người. Thường th́ thông tin mà cơ thể nhận được sẽ được chuyển đến vùng cảm giác sơ cấp trong năo, để từ đó lại được chuyển lên những vùng chức năng cao hơn, nơi diễn dịch thông tin. Kết quả nghiên cứu cho thấy, điều đáng ngạc nhiên là lượng thông tin chuyển xuống nhiều gấp 10 lần lượng thông tin chuyển lên, cũng có nghĩa là những ǵ con người nh́n, nghe thấy và tin vào là dựa trên quá tŕnh xử lư thông tin từ trên xuống. Các dữ liệu ở mức xử lư sơ cấp có thể bị ghi đè lên phụ thuộc vào các kết quả diễn dịch thông tin của trung tâm xử lư thông tin cao nhất. Mô h́nh xử lư thông tin này cũng giải thích v́ sao thôi miên, với bản chất là tạo ra một quá tŕnh xử lư thông tin từ trên xuống, có thể gây ra ám thị mạnh mẽ.
Theo kết quả nghiên cứu tiến hành trong hàng chục năm của tiến sĩ David Spiegel - nhà tâm lư học tại Đại học Stanford, 10-15% người lớn rất dễ bị thôi miên, so với tỉ lệ 80-85% ở những trẻ dưới 12 tuổi, lứa tuổi mà chu tŕnh xử lư từ trên xuống chưa hoàn chỉnh; trong khi đó khoảng 20% người lớn rất khó bị thôi miên.
Tiến sĩ Amir Raz - Giáo sư thần kinh học tại Đại học Columbia - lại nghiên cứu tác dụng của thôi miên bằng cách sử dụng bài test Stroop. Ông cho 16 người, trong đó một nửa là những người rất dễ, nửa kia là những người rất khó bị thôi miên, nh́n những chữ cái ghi tên các màu nhưng lại có màu trái ngược với nghĩa của chúng. Sau khi ám thị cho họ rằng đó là những từ tiếng nước ngoài mà họ không hiểu, ông yêu cầu họ ấn vào nút chỉ màu thật của chữ cái. Ở những người dễ bị thôi miên, hiệu ứng Stroop (người biết chữ có phản xạ phải đọc trước khi ấn nút nên mất thời gian giải quyết sự xung đột thông tin) không c̣n, họ có thể chỉ ra màu ngay lập tức. C̣n với những người khó bị thôi miên, hiệu ứng Stroop thắng thế, khiến họ chậm hơn.
Kết quả scan năo của hai nhóm được so sánh với nhau đă cho thấy sự khác biệt. Trong nhóm dễ bị thôi miên, vùng thị giác trong năo thường mă hóa các chữ cái hiển thị và vùng năo chuyên ḍ t́m những xung đột thông tin đă không hoạt động. Quá tŕnh xử lư thông tin từ trên xuống đă áp đảo việc xử lư của năo (đọc và xử lư thông tin trái ngược nhau) theo đúng tŕnh tự từ dưới lên, nhưng chính xác điều đó xảy ra như thế nào vẫn c̣n là điều bí ẩn.
Một số nghiên cứu gần đây từ các h́nh ảnh của năo cũng chỉ ra cơ chế tương tự. Theo tiến sĩ Stephen Kosslyn - nhà thần kinh học tại Đại học Harvard, con người nghĩ rằng các h́nh ảnh, âm thanh từ thế giới bên ngoài tạo ra sự thật, nhưng năo lại xây dựng ngân hàng dữ liệu của nó dựa trên kinh nghiệm từ quá khứ. Sự thú vị của thôi miên là ở chỗ nó tạo ra thông tin sai lệch. "Chúng ta tưởng tượng ra điều ǵ đó khác biệt, và nó trở thành 'sự thật'" - Spiegel nói.
Ảnh: Lugansky. 
