Nấc cụt nếu chỉ diễn ra từ vài phút đến ít hơn 24 giờ thường không ảnh hưởng đến sức khỏe và không cần điều trị. Nhưng nếu hiện tượng này kéo dài quá 48 giờ hoặc tái phát theo chu kỳ th́ thường do bệnh lư.
Nấc cụt là một phản xạ quan trọng của bào thai khi c̣n ở trong bụng mẹ để chuẩn bị vận hành các cơ hô hấp cho việc thở ngay sau khi sinh. Trẻ sơ sinh bị nấc cụt ngay khi ra đời và bắt đầu việc hít thở. Nấc cụt c̣n là phản xạ của hệ tiêu hóa để ngăn chặn việc hít phải nước ối hay chỉ có tác dụng để chuyển thức ăn đi ngang qua thực quản.
Nấc cụt là những đợt co thắt không tự chủ và ngắt quăng của cơ hoành do th́ hít vào bị ngưng đột ngột, thanh môn bất ngờ đóng kín. Một đợt nấc cụt thường chỉ diễn ra vài phút, nhưng cũng có thể kéo dài trong nhiều giờ hoặc 1-2 ngày, thậm chí nhiều năm. Tần số của nấc cụt thay đổi ở mỗi người, khoảng 2-60 cái/phút .
Nấc cụt từ vài phút đến ít hơn 24 giờ được coi là nấc cụt tạm thời, chủ yếu do dạ dày bị căng trướng và gây kích thích thần kinh phế vị hay cơ hoành. Những nguyên nhân thường gặp là ăn uống quá nhanh, ăn nhiều thực phẩm nóng hay lạnh quá, nhiều gia vị (ớt), uống nhiều nước giải khát có ga), uống nhiều rượu… Đây là dạng phổ biến, thường gặp ở người b́nh thường, không ảnh hưởng sức khỏe và không cần điều trị.
Nấc cụt kéo dài quá 48 giờ hoặc tái phát theo chu kỳ thường có bệnh lư đi kèm hay tiềm ẩn. Dạng này ít gặp hơn nhưng lại gây rất khó chịu cho bệnh nhân và về lâu dài có thể ảnh hưởng trầm trọng đến sức khỏe như trầm cảm, sụt cân, mất ngủ, kiệt sức… Những tổn thương ảnh hưởng đến vùng đầu, ngực hay bụng đều có thể gây ra nấc cụt kéo dài. Nấc cụt khi ngủ có thể do tổn thương nội tạng; c̣n nếu biến mất khi ngủ và tái xuất hiện lúc thức dậy th́ có thể do tâm lư hay vô căn. Cần khám bệnh và điều trị.
Chữa nấc cụt
Nấc cụt tạm thời thường tự biến mất sau một khoảng thời gian ngắn và đáp ứng tốt với các biện pháp cơ học đơn giản. Mục đích chung của các biện pháp cơ học này là làm tăng nồng độ khí CO2 trong máu hoặc kích thích thần kinh phế-vị để cắt đứt xung động thần kinh gây nấc. Có thể làm 3-5 lần mỗi biện pháp sau hay thực hiện các biện pháp cùng lúc:
- Nín thở thật lâu (kèm với rặn dưới 10giây); thổi gắng sức 10 hơi dài vào 1 cái túi giấy (hay hít thở trong cái túi). Cách này làm tăng CO2 trong máu.
- Nuốt 1 muỗng giấm hay 1 muỗng đường cát khô, nhai và nuốt bánh ḿ khô (kèm với nín thở). Cách này kích thích niêm mạc vùng hầu họng.
- Làm sợ hay giật ḿnh đột ngột.
- Đè ép trên lưỡi, kích thích lưỡi gà nhằm kích thích thần kinh phế - vị.
Nếu nấc cụt kéo dài, bạn cần đi khám để bác sĩ cho đơn thuốc.
Nấc cụt ở trẻ em
Hầu như mọi trẻ sơ sinh khỏe mạnh đều có thể bị nấc cụt vào bất cứ lúc nào, nhất là vào những tháng đầu sau sinh và sẽ giảm hẳn sau 1 tuổi. Nấc cụt ở trẻ thường xảy ra sau khi ăn, do dạ dày bị căng giăn do quá nhiều hơi hoặc thức ăn. Để có thể ngăn ngừa t́nh trạng này, các bà mẹ chỉ cần cho bé ăn-bú đúng giờ trước khi bé quá đói và không nên để quá no.
Ngoài ra, nấc cụt ở trẻ c̣n có thể do trào ngược dạ dày - thực quản, viêm phổi hay bị phản ứng thuốc.
Thường không cần làm ǵ khi bé bị nấc cụt, ngoại trừ khi trẻ khó chịu nhiều hoặc nấc kéo dài hơn 5-10 phút. Vỗ hay vuốt lưng cho trẻ ợ hay cho nhấp vài ngụm nước đường (ḥa 1/2 muỗng cà phê đường trong 100 ml nước); hoặc đưa cho bé ngậm, mút một cái ǵ đó.
Tương tự như măn kinh ở nữ, tắt dục nam diễn ra ở độ tuổi từ 40 đến 50. Nhưng không giống như măn kinh ở nữ, v́ có hiện tượng ngừng ra kinh như là một mốc của sự chuyển tiếp, tắt dục ở nam là một giai đoạn diễn ra từ từ.
Tuy nhiên, cả 2 giới nam nữ đều có sự giảm hoóc môn (nữ là estrogen và nam là testosterone). Những thay đổi về cơ thể ở nam cũng diễn ra rất từ từ và có thể đi kèm với những thay đổi về khí chất, về cung cách sống: tỏ ra mỏi mệt, giảm sự hăng hái, sự ham muốn t́nh dục và cả sự nhanh nhẹn, lanh lợi về thể chất. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng hoóc môn testosterone giảm có thể làm cho cả nam cũng phải đối diện với nhiều nguy cơ về sức khỏe như bị bệnh tim và xương yếu.
Không giống như măn kinh, giai đoạn quá độ chuyển sang tắt dục của nam diễn ra chậm hơn, có thể kéo dài trong nhiều thập niên. Cách sống, những stress tâm lư, uống nhiều rượu, bị chấn thương hay bị mổ, dùng các loại thuốc, béo ph́, nhiễm khuẩn... đều là những yếu tố góp phần vào sự bộc lộ hiện tượng tắt dục.
Mặc dầu testosterone có giảm đi theo tuổi tác ở nam giới, nhưng không thể dự đoán trước được ai sẽ bộc lộ các triệu chứng tắt dục đến mức nghiêm trọng cần giúp đỡ. Cũng không thể dự đoán trước đến tuổi nào sẽ bị tắt dục. Sự tắt dục ở mỗi người có tính cá biệt rất lớn, các triệu chứng ở mỗi người rất khác nhau.
Chẩn đoán và điều trị
Thông thường, sự tắt dục khó chẩn đoán v́ các triệu chứng thường mơ hồ và có thể khác nhau giữa các cá thể. Hơn nữa, trong khi bước ngoặt cuộc đời ở nữ diễn ra rơ ràng và đột ngột (hết kinh) th́ sự tiết ra hoóc môn nam bắt đầu suy giảm ngay từ tuổi 30 và tiếp tục giảm trong 3-4, thậm chí 5 thập niên tiếp theo cho đến khi chết.
Những triệu chứng của tuổi tác bị coi là dấu hiệu của hiện tượng này: các triệu chứng tắt dục nam như rối loạn chức năng cương dương, giảm khối cơ bắp, dễ kích thích, mỏi mệt và thậm chí có cả vấn đề về trí nhớ và nhận thức...
Bệnh suy tuyến sinh dục thường được xem là một nguyên nhân lớn cho nhiều vấn đề. Khi đă chẩn đoán là bị bệnh này th́ ngay lập tức cho tiêm testosterone bổ sung, bôi tại chỗ, dùng cao dán hay cấy dưới da.
Nhưng yếu tố phức tạp của việc dùng hoóc môn nam thay thế là nồng độ b́nh thường của hoóc môn này rất khác nhau tùy từng người (có người có thể có hoạt động t́nh dục b́nh thường nhưng nồng độ hoóc môn nam trong máu chỉ bằng 1/2 hay 1/3 người khác). Hơn nữa, nếu cho quá nhiều testosterone vượt quá mức thông thường lại có thể gây ra những tác dụng khó chịu, thậm chí nguy hiểm. Do đó khi dùng thuốc bắt buộc phải theo dơi kỹ.
Nồng độ testosterone bắt đầu giảm ở độ tuổi khoảng 30 và cứ sau 10 năm lại giảm đi 10%. Dự đoán có khoảng 30% nam tuổi 50 và 50% nam trên 65 có nồng độ testosteron thấp đến mức có các triệu chứng nhận thấy được.
Những nguy cơ dài hạn khác của nồng độ testosterone thấp đang được khám phá thêm. Testosterone đóng vai tṛ trong sự duy tŕ sức khoẻ tim mạch, pḥng ngừa loăng xương và hỗ trợ nhiều chức năng khác của cơ thể.
