Chic ging: Ni bt u và kt thúc ca i ngi

http://www.ykhoanet.com/suckhoe_tinhduc/25_026.htm

T chic nm to cho n nm nc, con ngi sáng to hàng ngàn cách làm ging làm ch ngh ngi. Câu chuyn v chic ging trong i sng con ngi tht phong phú, sinh ng và hp dn... Ngc li vi nhng gì mà tt c chúng ta ã c khi còn nh, t tiên ca con ngi vào thi tin s không ng trn trung, cun mình trong tm da thú và nm trên nn t m t và bng giá ca hang ng. H ã bit xây nhng chic lu, di nhng vách á thng ng, trong ó h t nhng lp to khô hay cây bc, ri xp lên nhiu lp da thú ày làm cho chic ging thô s này êm ái và thoi mái hn. Loi ging này vn còn n ngày nay, khi con ngi s dng nhng lp nm gm mt lp lá hay v cây mm và t lên trên mt lp da ng vt hay mt chic chiu. Trong nhà ngi Masai min Nam Kenya, ngi ta nm ng theo t th cò súng trong mt chic lu tròn nh, trên mt chic ging bng lá cây có tri da bò. Ngi Esquimau li nm dài, ngi trn trung, trên mt phng nh t trong các lu tuyt. B mt là mt tm thm cây lá rm rp, khi có iu kin, h s tri lên mt lp da chó bin nm êm ái hn.

Ng là mt k thut phn nh mt s ánh giá, mt cách nhìn v th gii. Nu nhà nhân chng hc Claude Levi - Strauss da trên thc n phân bit các nn vn minh n "sng" và nn vn minh n "chín", thì ngi ta cng có th nói rng nhân loi c phân ra làm hai loi: xã hi nm ging "cng" và xã hi nm ging "mm". S khác nhau này không da trên s thoi mái - vì iu này không c nh ngha nh nhau trong mi nn vn hóa - mà da trên yu t chính là khí hu. Phng Tây du nhp kiu ging mm t Trung ông. Châu úc, ngi ta có thói quen ng trên b mt cng - dù là nn t, mt chic chiu, mt chic ging ci hay mt mt phng có chân. ngi ta dùng mt chic gh nh ta u và không bao gi cun ngi trong chn c mát m và d chu. Ti Châu Phi, ngoài chc nng giúp ngi ng cm thy thoi mái, chic gi còn là ni ct giu nhng trang sc ca ph n. Bng cách ct giu n trang trong gi, h không s b mt trm trong khi ng say. phng Tây, ngc li, ngi ta li thích chn s "mm mi": ging giát lò xo mm, nm, gi dài u ging và gi con u bng lông mm. Tht ra, ngi phng Tây không sáng to nên nhng vt dng này mà vay mn chúng t nn vn minh Rp- Andalousia, và t nn vn minh Trung ông qua các cuc Thp T chinh. T "Matelas" (nm) ch xut hin trong ngôn ng Pháp vào th k 15, da theo t Rp "Matrah", ngha là "vt b ném ra t": khi màn êm buông xung, ngi Rp t ngay ca nhà nhng lp nm mm mà ban ngày c cun tròn và ct i. Vào th k 17, s hâm m nm mm "n r" Pháp, thm chí nhiu ngi còn ng ngi trên hàng ng gi! Cui th k th 19, mi chuyn din bin ngc li khi các nhà v sinh hc phn i loi ging mm và òi tr li vi ging cng c ci tin.

phng Tây, ngi La Mã ã phát trin mt nn "Vn hóa ging" tht s. Ging là phn chính, nu không nói là vt dng quan trng nht trong nhà. Trong nhà ca ngi La Mã, ging có mt khp ni và có nhiu công dng: h không ch ng ó, mà còn c sách, tranh lun và n ung. Ta khuu tay trái trên gi nh, ngi ta nm dài và nhm nháp các món n t trên chic bàn mt chân, trong các phòng n ba ging (triclinium: trong phòng này, ngi ta t 3 chic ging ln hình ch U). Nhà ngi giàu thng có nhiu phòng c bit hoàn toàn óng kín, gi là "cubiculum", ni ó có các ging nh hn dành ng tra, ngh êm hay ân ái. Nói chung, ti La Mã, mi chuyn u xoay quanh mt chic ging...

Thi Trung C, ngi ta ng trn trung 10 ngi trên mt chic ging ln! Cng nh phn ln các lãnh vc khác, nc Pháp bao gi cng ch bt chc ngh thut sng trên ging ca ngi La Mã ô h. Tuy nhiên, ngh thut này ch dành riêng cho các tng lp trên. thôn quê, ngi dân còn rt xa l vi s tinh t ca chic ging. Qu vy, nông dân còn gi thói quen ng chung trên ging c chc ngi, t cha m n con cái và c ngi thân, k hu. Thói quen ng chung này vn tn ti trong a s nông dân n tn th k 12.

Trong các gia ình quý tc, khi êm xung, nhng ngi hu mang ra nhng tm nm, ging y, gh ln. Ban ngày, các vt này có công dng khác, nhng bui ti ó là ni các nhà quý tc ci b ht qun áo và nm dài ng.

Vào lúc này, ng chung vi ngi khác không có ý ngha ging nh hin nay. Ng chung ging vi ngi khác c coi là mt iu cn thit, mt vinh d hn là mt s thích thú. Giai thoi k rng Vua Louis 13 cho dn ging nm cnh Hng Y Richelieu vì mun th hin s quan tâm ca mình i vi sc khe ca v t tng ang b cn au bao t hành h. Chia s ging vi mt ai ó trong vài trng hp li là biu tng ca hòa bình: vào th k 15, Qun Công Orleans ã chng t s hòa gii vi Charles 8 bng cách ng chung ging vi ông ta.

tr thành mt chic ging hin i và cá nhân nh hin nay, ging ng ã tin trin rt chm. Vào th k 18, ti triu ình, ging còn c t trên mt chic bc, chung quanh là lan can, th hin quyn lc và v trí xã hi.

Ging ng và khuê phòng cng có nhiu thú v. Không ai có th ng rng mãi n th k 19, ngi ta vn còn ái ân trong gác xép cha c, hm ru, cánh ng...gn nh khp ni, nhng tr ...trên ging! Qu vy, hu nh không có mt nn vn minh nào liên kt ging ng và chuyn ái ân. Theo nhà s hc Emmanuel Le Roy Ladurie, vào th k 14, ti Montaillou- ngôi làng min Nam nc Pháp- ngi ta làm tình trong rng, hành lang trong nhà... Nhng ngi theo ch ngha kh hnh quy nh nm ng lng phi sát ging, tay t trên khn tri ging chng li nhng gi ý en ti xut phát t c th! n th k 18, "các bí mt khuê phòng" ch liên quan n mt phn ca xã hi quý tc và trng gi cp trên, vì trên tt c, ging là ni ngh ngi hay chiêu ãi khách ch không phi là ch nô ùa.

Thc t, phi ch n th k 19, ti phng Tây, thói quen ái ân trên ging mi hình thành. ó là kt qu ca li sng ô th khin ngi ta phi thc hin nhng iu này ni kín áo hn.

Tatami và Futon ca Nht Bn nhp phng Tây Vào gia th k 18, khái nim "phòng ng" mi xut hin ti phng Tây. iu ó cng d hiu vì vào giai on này, các giá tr quý tc mi b o ln và các chun mc t sn mang tính cá nhân c hình thành. Tuy nhiên, phi ch n th k 19, ging mi c xem là mt phng tin dành riêng cho vic ngh ngi. Mi ngi u có ging riêng: các chun mc cá nhân và riêng t ã chin thng

Nu các loi nm len có mt vào cui th k 19, thì loi nm bng si cc thc vt, ly t cây c, ch phát trin sau chin tranh 1914-1918, nh là kt qu ca vic ô h vùng Bc Phi. Cng vào thi im này, s hin i hóa và "bình thng hóa" phòng ng ã din ra. Bc vào nhng nm 70, phng Tây ã du nhp nhng loi khn gii ging và nm lông t các nc phng Bc. Khn tri ging c lt ra nhanh nh khi m mt loi hp. Sau ó, làn sóng ch ngha t nhiên Hippy din ra, ging c thay bng chic nm n gin t trên t. Do li sng c thân tr nên ph bin và thiu ch trong các cn nhà mt phòng, ging tr thành ni din ra mi sinh hot: c sách, gi in thoi, xem truyn hình, ái ân và n ung... Ngày nay, ging ã quayli vi chc nng truyn thng ca nó và phòng ng cng c hiu úng ngha hn. Nhân loi sp bc vào th k 21, song dù con ngi ã bit n nhiu loi ging c áo và thoi mái, nhân loi vn cha bit ging là gì. D nhiên, ó là ngi dân các nc nghèo kh, h vn còn thói quen ng trên võng, trên rm r, thm chí c ngoài va hè.

Quc Huy