Tồn niệm âm điệu một số ca khúc của những nhạc sĩ từ lâu im tiếng
Lê Dinh
Lui lại thời gian cuối thập niên 50 và sau đó, trong thập niên 60-70, chúng ta thường nghe trên làn sóng phát thanh, những sáng tác của một số nhạc sĩ khá quen thuộc thời đó như Lê B́nh, Huyền Linh, Phó Quốc Thăng, Phạm Nghệ, Thanh B́nh, Hiếu Nghĩa, Hồn Nhiên, Thanh Thoại, Từ Vũ, Mai Trường, Hồng Vân, Thăng Long, Văn Lương, Vơ Đức Hảo, Bảo Thu, Vinh Sử... với những ca khúc mà chắc chắn quư vị hăy c̣n nhớ một vài âm điệu như Đường lên sơn cước (Lê B́nh), Cung đàn lử thứ (Huyền Linh), Dựng một mùa hoa (Phó Quốc Thăng và Hoài An), Đón ánh sáng mới (Phạm Nghệ), Lá thư về làng (Thanh B́nh), Ông lái đ̣ (Hiếu Nghĩa), Gái Xuân (Từ Vũ), Mai em lấy chồng (Mai Trường), Đồi thông hai mộ (Hồng Vân), Quen nhau trên đường về (Thăng Long), Tía em má em (Văn Lương), Có những người anh (Vơ Đức Hảo), Cho tôi được một lần (Bảo Thu), Chuyến xe lam chiều (Vinh Sử)...
Không những chúng ta được nghe những bài hát khá phổ biến này trên đài phát thanh mà chúng ta c̣n thấy những nhạc phẩm này được ấn hành thành bản rời và đặt bán ở các nhà đại lư nhạc thủ đô như Minh Phát, An Phú, Diên Hồng, Tinh Hoa, Mỹ Hạnh v.v... Những nhạc phẩm được kể trên đây không phải những nhạc phẩm duy nhứt của những nhạc sĩ này, nhưng đây là một số ca khúc tiêu biểu của họ mà chúng ta thường nghe qua máy thu thanh.
Trước 1975, thỉnh thoảng chúng ta cũng c̣n được nghe một vài nhạc phẩm khác của những nhạc sĩ này. Nhưng cũng có người đă biệt tâm trước ngày mất nước, có người c̣n viết lai rai cho đến năm 1975 và sau 1975 th́ tuyệt nhiên không bao giờ c̣n nghe đến tên nữa. Chúng tôi chỉ viết về những nhạc sĩ mà chúng tôi có hân hạnh được quen biết, có gặp qua đôi ba lần, nhưng cũng có nhiều nhạc sĩ có bài hát trên đài phát thanh, hiện nay cũng không c̣n nghe đến tên tuổi nữa nhưng v́ chúng tôi không quen biết cho nên chúng tôi không nhắc tới trong bài viết này.
- Lê B́nh: Lê B́nh có một sáng tác nổi tiếng như “Đường lên sơn cước”, nhịp điệu Valse, Ré trưởng, được nghe từ những năm 1953-54:
Đường lên núi rừng sao hăi hùng Ôi gió lộng, muôn lá động, cành trong bong thê lương Chiều nay gió ngừng bên suối rừng Trăng nước bạc, nghe tiếng nhạc hồn vương bóng cố hương...
Và một bài nữa của Lê B́nh, được ca sĩ Việt Ấn tŕnh bày cũng rất hay: Đó là bài “Sầu gieo cung oán”, thể điệu Boléro (Buồn ơi là buồn, nước trôi về nguồn...). Lê B́nh cộng tác với nhà xuất bản An Phú ở đường Lê Thánh Tôn và hai nhạc phẩm nói trên cũng được nhà xuất bản An Phú ấn hành.
- Huyền Linh: Nhắc đến Huyền Linh, chắc có ít ai trong giới thích nhạc mà không nhớ đến những ca khúc nổi tiếng của nhạc sĩ này vào những năm đầu chia đôi đất nước. Những bài như “Mưa đêm”, “Khúc hát đêm trăng”, “Trăng về thôn dă”, “Cung đàn lữ thứ”... là những ca khúc được mọi người nghe và nhớ một vài đoạn nhạc cùng lời ca cho đến 50 năm sau dư âm vẫn c̣n đâu đó bên tai. Chúng tôi thiết nghĩ, nếu là người yêu nhạc, lời ca bài Mưa đêm (Tango - Mưa đêm nức nở như cung đàn thương...) hay bài Cung đàn lữ thứ (Rumba - Boléro), Mi thứ, sau đây chắc khó mà phai mờ trong trí nhớ của quư vị:
Đường xa, mưa nắng không sờn chi Đàn ơi, ta với ngươi cùng đi B́nh minh, khi ánh dương bừng sáng Đàn reo, vang khúc ca ngàn phương. Nhiều khi dừng chân bên quán vắng, ta nâng ly cà phê đắng cho cuộc đời lên hương...
- Phó Quốc Thăng: Sau hiệp định đ́nh chiến 1954, hai anh em Phó Quốc Thăng và Phó Quốc Lân di cư vào Nam và Phó Quốc Thăng mở lớp nhạc, c̣n Phó Quốc Lân làm việc ở Đài Phát thanh Saigon, Pḥng soạn đĩa. Đến khoảng năm 1955 - 56 chúng ta thường nghe bài “Dựng một mùa hoa” của Phó Quốc Thăng và Hoài An, nhưng rồi thời gian sau đó chúng ta không c̣n được nghe những nhạc phẩm khác của Phó Quốc Thăng nữa. Gần nửa thế kỷ qua, lời ca quen thuộc sau đây vẫn c̣n là một kỷ niệm đẹp trong tâm khảm của mọi người:
Chào b́nh minh hoa ban mai lả lơi Nhạc dịu êm vang dư âm ngàn nơi Trên khóm tre tươi, chim hót hoa cười, trong nắng yêu đời Bầy trẻ thơ yêu quê hương đầy vơi...
- Phạm Nghệ: Phạm Nghệ là một tay violon trong ban nhạc Đại ḥa tấu của Nghiêm Phú Phi và nhiều ban nhạc khác nữa trên Đài phát thanh Saigon. Bài nhạc mà ta thường nghe thời đó của Phạm Nghệ là “Đón ánh sáng mới”, nhịp điệu Fox vui tươi (Nào đoàn ta cùng nhau nhịp trên đường xa, ánh dương lên cầm tay cùng nhau ḥa ca...).
- Thanh B́nh: Sau hiệp định Genève, chúng ta thường nghe trên đài Phát thanh Quốc gia những bài hát viết về việc chia cắt đất nước như “Về miền Nam” của Trọng Khương - đă qua đời - (Đứng vùng lên nào bao thanh niên yêu nước... Đi về miền Nam, miền xinh tươi bông lúa tràn ngập đầy đồng...) và chúng ta cũng không thể nào quên bài “Lá thư về làng” của Thanh B́nh:
Từ miền Nam viết thư về thăm xóm làng Sắt son gửi trong mấy hàng Thăm bà con dăi dầu mưa nắng Từ miền Nam, thương qua đèo Cả thương sang Đêm đêm nh́n vầng trăng sáng Thương những già hôm sớm lang thang...
Một khoảng thời gian khá lâu sau, chúng ta lại được nghe một ca khúc diễm t́nh của Thanh B́nh, bài “T́nh lỡ”, thể điệu Slow, rất được các ca sĩ pḥng trà thuở đó ưa chuộng và thường hay hát ở các pḥng trà, vũ trường:
Thôi rồi c̣n chi đâu em ơi Có c̣n lại chăng dư âm thôi Trong cơn thương đau men đắng môi Yêu rồi t́nh yêu sao chua cay Men nào bằng men thương đau đây Hỡi người bỏ ta trong mưa bay...
- Hiếu Nghĩa: Khoảng giữa thập niên 50, ca khúc “Ông lái đ̣” của Hiếu Nghĩa đă gây ngạc nhiên nhiều cho giới ngưỡng mộ. Khán thính giả đón nhận nhạc phẩm này với thật nhiều cảm mến, nhất là qua sự diễn tả của ca sĩ Hùng Cường. Ít lâu sau đó, chúng ta lại được nghe thêm một nhạc phẩm khác nữa của Hiếu Nghĩa, bài “Chàng đi theo nước”. Nhưng rồi, không c̣n ai nghe đến tên anh nữa:
Tôi đă gặp một chiều trên bến nước Ông lái đ̣ ngồi đợi khách sang sông Gió đưa nhẹ đôi hàng lau lả lướt Ông lái buồn đưa mắt mỏi ṃn trông Một dĩ văng tự ngàn xưa chiếu dội Mỗi chiều về sống lại giữa hồn ông Ông chỉ muốn cuộc đời xưa đen tối Xóa nḥa đi trong cùng tận đáy ḷng... (Ông lái đ̣)
- Hồn Nhiên: Hồn Nhiên là một nhạc sĩ trong quân đội, sáng tác cũng khá nhiều nhưng số bài được ấn hành th́ không nhiều. Những sáng tác của anh được viết ra, phần đông trao tặng cho bạn bè hát chơi, rồi thôi. Chúng tôi c̣n nhớ một bài Tango rất hay của anh, âm giai Mi thứ, chúng tôi không nhớ tựa bài nhưng có hai câu đầu: «Tôi trở về đây một chiều, Đường vào làng xưa đ́u hiu...» thật dễ thương. (Dường như nhạc sĩ Hồn Nhiên đă qua đời trước 1975 ở Việt Nam).
- Thanh Thoại: Ca sĩ mà cũng là nhạc sĩ Thanh Thoại rất được nhiều ngươi biết đến trong ban hợp ca Gió Bắc cùng với Ngọc Quang và Thanh Nguyên và ban hợp ca hài hước Tướng Sĩ Tượng. Thời gian 1955-57, anh có mặt trong nhiều ban ở Đài Saigon như ban Nguyễn Hiền, ban Y Vân, ban Hoàng Thi Thơ... Một sáng tác của Thanh Thoại được nhiều người biết đến là bài “Đêm Lam Sơn”:
Về đây đêm nay, cùng cất tiếng hát Ta giết cho tan giặc Minh Loài quân gian tham, dày xéo đất nước C̣n gieo biết bao điêu tàn... Nơi đây bao đầng hùng anh Đem thân tranh đấu v́ dân...
- Từ Vũ: Năm 1953-54, bài “Gái Xuân” của Từ Vũ, phổ nhạc từ một bài thơ, cứ vài ngày làø chúng ta được nghe trên đài phát thanh qua giọng ca của Tâm Vấn. Một bản nhạc êm dịu, thể điệu Habanera, nổi bật trong số những bản nhạc được phổ biến thời đó v́ bài thơ quá hay và người phổ nhạc cũng khéo léo cho nên Gái Xuân là một bản nhạc thịnh hành trong thời gian này:
Em như cô gái hăy c̣n xuân Trong trắng thân chưa lấm bụi trần...
Ngoài ra, c̣n một ca khúc vui tươi, nhịp nhàng khác của Từ Vũ có tựa đề “Ánh nắng đồng quê”, chúng ta cũng thường nghe các ban nhạc tŕnh bày hợp ca qua làn sóng điện.
- Mai Trường: Mai Trường sáng tác không nhiều nhưng có một bài làm cho chúng ta chú ư, đó là bài «Mai em lấy chồng», phổ thơ Du Tử Lê:
Ngày nào quen nhau mà nay u buồn Ngày nào yêu nhau mà nay dỗi hờn Em c̣n đó không, những chiều mùa hạ Em c̣n đó không, những chiều mùa đông...
Ngoài ra, Mai Trường cũng c̣n một sáng tác khác với tựa đề «Hồn bướm mơ tiên» cũng có đôi lần được tŕnh bày trên đài Saigon.
- Hồng Vân: Hồng Vân là một nhạc sĩ có rất nhiều ca khúc «ăn khách» v́ lời ca b́nh dân, nhạc giản dị. Bài nào thuộc loại bán chạy, có thể tiêu thụ hết 10,000 bài chỉ trong ṿng hai ba tháng. Những bài nổi tiếng của Hồng Vân phần nhiều được viết bằng âm giai thứ như “Tàu về quê hương”, “Đồi thông hai mộ” v.v...:
Anh ơi đô thành ở đây em sống không quen Đưa nhau lên tàu về quê em thấy vui hơn Về đây ḿnh cưới nhau luôn, về đây ḿnh sống vui hơn, Về đây ḿnh có nhau luôn, chẳng bao giờ buồn... (Tàu về quê hương).
Một chiều rừng, gió lộng một chiều rừng, nhớ chuyện bên đồi thông Nàng năm ấy khi tuổi vừa đôi chín, tâm hồn đang trắng trong Như chim non khi ăn c̣n chưa no, khi co c̣n chưa ấm Tuổi thơ ngây, bao nhiêu chuyện mưa nắng, nắng mưa lo một ḿnh... (Đồi thông hai mộ).
- Thăng Long: Người nhạc sĩ rất hiền lành này có những đứa con cũng rất chân chất, hiền lành như người sinh ra nó. Lời ca trong nhạc phẩm của Thăng Long thật b́nh dị, b́nh dị đến mức quá nghèo nàn chữ nghĩa. Có lẽ chúng ta không quên những bài “Mưa khuya” hay “Quen nhau trên đường về”:
Chiều nay có phải anh ra miền Trung Về thăm quê mẹ cho em về cùng Rồi ta sẽ đi chung chuyến tàu, về đến sông Hương núi Ngự, để nh́n trăng soi cuối thôn... ...................................................... Mời anh dừng lại nơi đây nghỉ chân Nhà em tuy nhỏ đơn sơ nghèo nàn Nhà em có cơm rau với cà, và có em thơ mẹ già, mẹ yêu em lắm anh ơi. (Quen nhau trên đường về)
Trước 1975, cuộc sống của nhạc sĩ Thăng Long cũng không đến đổi nào với đồng lương của một công chức phù động, nhưng sau 1975, nghe nói cuộc sống của anh thật tơi tả. Anh không c̣n viết nhạc nữa, chỉ sinh sống sống bằng cách sửa ô, sửa dù lưu động, có nghĩa là đi rao từ nhà này qua nhà kia, nhà nào có ô dù hư th́ đưa cho Thăng Long sửa.
- Văn Lương: Văn Lương là một nhạc sĩ nhưng c̣n là một kư giả. Nhạc sĩ Văn Lương sáng tác cũng không nhiều, ngoài bài «Tía em, má em» rất phổ thông, rất thịnh hành trong thập niên 60, người ta không biết Văn Lương có c̣n bài nào nữa không?
Bài «Tía em, má em» có lời ca thât đơn giản, âm giai La thứ, nhờ vậy rất dễ học, dễ nhớ v́ bài ca rất dễ đi vào ḷng người nông dân b́nh dị, nhất là các trẻ em:
Tía em hừng đông đi cày bừa Má em hừng đông đi cày bừa Tía em là người nông dân Má em là người nông dân Cùng sống trên đồng bao la...
- Vơ Đức Hảo: Chúng ta cũng biết là nhạc sĩ Vơ Đức Hảo, Vơ Đức Phấn là em của nhạc sư Vơ Đức Thu vàVơ Đức Tuyết. Trước 1975 khá lâu, chúng ta thường nghe một ca khúc nổi tiếng của Vơ Đức Hảo được tŕnh bày nhiều lần trên đài Phát thanh, đó là bài «Có những người anh», nhịp điệu Fox:
Có những người anh tôi chưa biết tên Tha thiết cuộc đời đôi môi thắm duyên Quê hương trong khói lửa mùa chinh chiến Quên t́nh yêu riêng, xông pha chiến tuyến...
Sau bài «Có những người anh» chúng ta không c̣n được nghe một sáng tác nào của Vơ Đức Hảo nữa cho đến khi CS cưỡng chiếm miền Nam.
- Bảo Thu: Ngoài nghề viết nhạc, Bảo Thu c̣n là một nhà ảo thuật thường hay tŕnh diễn ở các đại nhạc hội trước 1975 với cái tên là ảo thuật gia Z27. Nhạc sĩ Bảo Thu viết khá nhiều và có nhiều bài nổi tiếng, chẳng hạn như «Cho tôi được một lần» sau đây:
Cho tôi được một lần nh́n hoa giăng đầu ngơ Một lần cài hoa đỏ lên tim Một lần d́u em sang nhà mới, t́nh yêu trong tầm với, ngọt tiếng nói thơm môi...
- Vinh Sử: Vinh Sử là một nhạc sĩ thuộc hạng «ăn khách» trước 1975 ở Saigon. Nhạc phẩm của anh được các nhà xuất bản săn đón và tranh nhau mua bản quyền xuất bản, nhưng phần đông, cũng như những nhạc sĩ khác, anh không bán bản quyền cho nhà xuất bản nào cả mà anh tự xuất bản lấy. Chúng ta c̣n nhớ những tác phẩm đă xuất bản của Vinh Sử như “Chuyến xe lam chiều”, “Gái nhà nghèo”, “Mực tím mồng tơi”, “Gơ cửa trái tim”... bán rất chạy. Dưới đây là một đoạn lời ca của “Chuyến xe lam chiều”:
Trên chuyến xe lam đông người chiều nao Xui ḿnh không quen mà ngồi bên nhau Trời mang nhiều trớ trêu chi, người chưa hề biết quen ǵ, sao ngồi gần như t́nh si...
Có lẽ yếu tố «b́nh dân» là lư do «ăn khách» của một số ca khúc của Vinh Sử, không biết có phải vậy không?
Những nhạc sĩ từ lâu im tiếng nhưng những sáng tác trước đây của họ vẫn tồn tại trong ḷng mọi người yêu nhạc v́ âm nhạc một khi đă đi vào ḷng người rất khó mà tách rời. Thật là một thiệt tḥi, mất mát cho kho tàng âm nhạc Việt Nam trong gần nửa thế kỷ nay. Tồn niệm những âm điệu c̣n vấn vương đâu đó trong ḷng chúng ta, chúng tôi xin gửi đến những nhạc sĩ từ lâu im tiếng lời biết ơn chân t́nh đối với những người đă gieo rắc t́nh cảm tươi đẹp đó đây, đă góp một phần đời ḿnh để tô điểm cho cuộc sống thêm nhiều ư nghĩa.
