Tuổi có thai với những nguy cơ BS. Đào Xuân Dũng -
Xưa kia, hầu hết ph nữ đều mang thai và sinh đẻ sớm nhưng ngày nay nhờ tuổi thọ của con người dài hơn và nhờ những tiến bộ của y học cho nên tuổi sinh đẻ của phụ nữ cũng kéo dài hơn. Một số phụ nữ ngày nay lại lựa chọn kiểu kết hôn muộn. Thực tế, ở bất cứ tuổi nào thai nghén cũng đều tiềm ẩn cả hai mặt, tốt và không tốt.
Thai nghén tuổi vị thành niên Mặc dầu hầu hết vị thành niên (VTN) gái chưa đủ trưởng thành về mặt tâm lư để làm mẹ nhưng vào tuổi VTN muộn (17-19) th́ đă hoàn toàn đủ điều kiện thể chất để có thai (có tiềm nǎng sinh sản cao, cơ thể lại khoẻ mạnh). Có thai ở tuổi này thường là ngoài ư muốn, ngoài hôn nhân và là một thách thức rất lớn. Nhiều em đă có những quyết định thiếu cân nhắc khi phát hiện có thai và khi phải đối diện với nhiều áp lực: xă hội, gia đ́nh, bạn bè và cả những khó khǎn về tiền bạc. ở thời điểm này các em gái rất cần được hỗ trợ về mặt tâm lư để sớm có quyết định hợp lư nhất. Có em sợ không dám nói thật với người thân trong gia đ́nh, t́m cách giấu t́nh trạng có thai là lư do chính khiến các em gái để cho thai nghén phát triển tới mức không c̣n có thể phá thai. Nhiều em khác lại lần lữa trong quyết định giữ thai hay phá thai v́ c̣n chờ đợi thái độ của bạn t́nh... Chǎm sóc thai nghén cho các VTN gái (dù chưa kết hôn) cũng cần đặt ra một cách nhân ái , nghiêm túc và thuận lợi v́ phần lớn số các em không đủ điều kiện để chǎm sóc thai do đó tǎng nguy cơ cho cả mẹ và con (khi c̣n trong bụng mẹ cũng như khi sinh ra).
Thai nghén tuổi 20 Biến chứng thai nghén ở tuổi 20 không cao nhưng chǎm sóc trong thời gian mang thai và bảo đảm điều kiện để được tiếp cận dễ dàng với cơ sở y tế nhằm pḥng ngừa và phát hiện những diễn biến không b́nh thường hoặc nghiêm trọng vẫn là những việc không thể coi nhẹ. Khám tổng thể cho mẹ và thực hiện các thǎm ḍ cần thiết, chẩn đoán siêu âm để theo dơi tiến tŕnh phát triển của thai (vị trí nhau bám, lượng nước ối, kích thước đầu thai nhi...) là những việc làm có tính thông lệ đối với sản khoa hiện đại. Nếu là lần đầu có thai th́ cũng là cơ hội tốt để người phụ nữ trẻ học cách tự chǎm sóc: hài hoà trong làm việc và nghỉ ngơi , ǎn uống an toàn, vận động hợp lư.
Thai nghén tuổi 30 Nhiều phụ nữ có thai lần 2 hay 3 vào độ tuổi này, trải qua nhiều nǎm sau khi đẻ lần đầu hoặc lần đầu mang thai nhưng sự mỏi mệt do thai nghén th́ nói chung vẫn nhiều hơn so với những kỳ thai trước. Có thai khi đă ngoài 30 tuổi th́ tǎng nguy cơ đẻ ra con bị hội chứng đao (Down) hoặc có khuyết tật ở thể nhiễm sắc. Lư do là tuổi tác làm cho các thể nhiễm sắc ở trứng không tách biệt tốt, chúng dễ kết dính với nhau và khi tạo thành một tổ hợp nhiễm sắc thể nào đó th́ có thể dẫn đến hội chứng Down và nhiều bệnh khác do có nhiễm sắc thể thừa. Nếu đă nghi ngờ hội chứngDown th́ người mẹ c̣n phải đối diện với lựa chọn có nên giữ hay phá thai. Hai thǎm ḍ hay được làm nhất và cần làm sớm (v́ nếu thai đă lớn và đă có thể sống được th́ quyết định đ́nh chỉ thai nghén sẽ khó khǎn hơn là chọc hút nước ối để xét nghiệm và sinh thiết gai nhau nhưng cả hai thǎm ḍ này đề tiềm ẩn nguy cơ gây sảy thai. Một số biến chứng tǎng huyết áp, tiểu đường khi có thai tǎng lên ở tuổi này và nếu có thai lần đầu ở giai đoạn muộn của tuổi 30 th́ tỷ lệ phải mổ lấy thai cũng cao hơn.
Thai nghén tuổi 40 Đến 40 mới có con lần đầu th́ nhiều phụ nữ tưởng như đó là "con Trời, con Phật" và mặc dù nhiều phụ nữ ở tuổi này đă trải qua thai nghén an toàn, sinh con khoẻ mạnh nhưng cần biết rằng thai nghén thực sự có nhiều nguy cơ. Có cả một danh sách những vấn đề tiềm ẩn hay gặp ở tuổi 40, thường hay xảy ra nhất là tiểu đường và tǎng huyết áp khi có thai. Bệnh tiểu đường làm tǎng nguy cơ bị tiền sản giật, đẻ non, có vấn đề ở nhau thai, dị tật bẩm sinh hoặc con đẻ ra to (trên 4kg) nhưng lại yếu, giống như "người khổng lồ chân đất sét". Tǎng huyết áp cũng là nguyên nhân của nhiều tai biến cho mẹ (sản giật, suy thận...) và cho thai (nhẹ cân, đẻ non...). Khoảng 40% thai nghén tuổi 40 kết thúc bằng mổ lấy thai, cao hơn nhiều so với phụ nữ trẻ, lư do là v́ người mẹ muốn tránh những rủi ro khi chuyển dạ. Khả nǎng sinh đôi sinh ba cũng nhiều hơn dù không dùng thuốc hỗ trợ sinh sản và có nhiều nguy cơ hơn cho cả mẹ, con.
Thai nghén tuổi 50 Có thai vào tuổi 50 chỉ là chuyện cá biệt và những thai nghén này thường có nhiều biến chứng. Lư do khó có thai là do: khả nǎng sinh sản đă rất thấp; tǎng tỷ lệ sảy thai, bay bị bệnh tiểu đường khi có thai; tǎng nguy cơ bị tǎng huyết áp thai nghén; 2 bệnh tiểu đường và tǎng huyết áp thai nghén dễ dẫn đến tiền sản giật; khả nǎng phải mổ lấy thai từ 40% trở lên; nguy cơ sinh con dị tật bẩm sinh cao nhất. V́ những tiến bộ của công nghệ hỗ trợ sinh sản, số lượng các phụ nữ tuổi 50 trở lên có thai ngày càng tǎng. Nguy cơ cho mẹ, giống như tuổi ngoài 30, dễ phát triển bệnh tiểu đường khi có thai, tǎng huyết áp có thể đă có từ trước khi có thai hoặc dễ phát triển tǎng huyết áp do thai nghén và cả 2 bệnh lư nói trên đều dễ dẫn đến tiền sản giật, sản giật, đột quỵ hoặc nhiều biến chứng nghiêm trọng khác. Tỷ lệ sinh con mổ cũng cao hơn. Với thai, vẫn là những nguy cơ có bất thường về thể nhiễm sắc nhưng thường gặp nhất vẫn là hội chứng Down và nguy cơ sảy thai, đẻ nhiều thai.
ảnh hưởng của tuổi tác đến khả nǎng sinh sản Nhiều y vǎn cho thấy rằng những thay đổi sinh học đầu tiên về chức nǎng sinh sản của người phụ nữ đă xảy ra trước khi măn kinh khá lâu, khoảng 15 nǎm và thay đổi rơ hơn khoảng 10 nǎm trước kỳ kinh cuối cùng. Trên 90% phụ nữ có thể đă giảm khả nǎng sinh sản vào 5 nǎm cuối trước măn kinh, khi chưa xuất hiện cơn bốc nóng hoặc vă mồ hôi về đêm và cả khi kinh nguyệt vẫn c̣n đều đặn. Khả nǎng sinh sản của phụ nữ đă bắt đầu giảm ngy từ tuổi 27 và giảm nhanh sau tuổi 35, theo Hội y học sinh sản Mỹ th́ trên 90% phụ nữ dưới 30 vẫn sinh con nhưng chỉ c̣n 85% c̣n sinh con ở độ tuổi 30-34; 70% ở độ tuổi 35-39 và khoảng 35% ở độ tuổi 40-44. Những phụ nữ đến độ tuổi 45 mà vẫn muốn có thai th́ chỉ có 10% đạt được kết quả. Những con số thống kê về sảy thai tǎng theo tuổi tác cũng cho thấy một thực trạng ảm đạm hơn nữa, gần 15% phụ nữ bị sảy thai dưới 35 tuổi, tỷ lệ sảy thai tǎng lên 20% ở độ tuổi 35-37, 25% ở độ tuổi 38-40 và 40% sau 40 tuổi. V́ tỷ lệ sảy thai cao ở những phụ nữ có tuổi cho nên số bị sảy từ 2 lần trở lên không phải là hiếm. Tuy nhiên vẫn có những phương pháp để giúp đỡ phụ nữ đạt được nguyện vọng có thai nhưng cơ may có kết quả cũng giảm nhanh theo tuổi tác, ví dụ nhờ điều trị nên tỷ lệ có thai có thể tǎng lên 20% đối với phụ nữ dưới 35 tuổi bị hiếm muộn không rơ nguyên nhân nhưng giảm đi c̣n 10% khi 35-40 tuổi hoặc thấp hơn nữa khi đă ngoài 40. Những cặp vợ chồng muốn thụ thai trong ống nghiệm cũng vấp phải triển vọng xấu tương tự. Tỷ lệ trẻ đẻ ra sống nhờ thụ thai trong ống nghiệm là hơn 30% đối với phụ nữ dưới 30 nhưng đến tuổi 40 th́ tỷ lệ thành công dưới 10%. Cần biết rằng tuổi tác có tác động rất xấu đến khả nǎng sinh sản của phụ nữ; những phụ nữ hiếm muộn được điều trị đă sinh con vào độ tuổi 40 hay 50 và tưởng rằng đó là giới hạn tuổi để sinh đẻ nhưng không biết rằng nhiều người trong số họ đă may mắn nhờ có trứng của người khác (cho trứng).
