Ảnh ngày cưới của một đôi tân hôn ở Hoa KỳHè này vợ chồng tôi có nhận được mấy thiệp mời đám cưới. Văn hoá Mỹ mang tính thực tiễn, v́ thế mùa hè ở Mỹ là mùa cưới.
Ngày hạ chí rơi vào tuần lễ thứ ba của tháng Sáu, nhưng theo nếp sống Mỹ th́ mùa hè bắt đầu từ ba ngày nghỉ cuối tuần vào cuối tháng Năm, dịp Lễ Chiến sĩ Trận vong (Memorial Day) và chấm dứt vào cuối tuần đầu tiên của tháng Chín là Lễ Lao động (Labor Day). Như một câu hát của người Việt “Anh chưa thi đỗ th́ chưa động pḥng” th́ mùa hè thích hợp với việc cưới xin v́ niên học ở Mỹ vừa kết thúc với những lễ tốt nghiệp. Lấy xong mảnh bằng, lập gia đ́nh, đi hưởng tuần trăng mật, trước khi vào đời, lo ổn định công việc, cuộc sống là một tiến tŕnh tự nhiên và hợp lư. Họa lắm mới có một đám cưới được tổ chức trái mùa v́ muốn chọn ngày lành tháng tốt, tránh mưa ngâu của tháng Bảy ta, California làm ǵ có một hạt mưa mùa hè, v́ lo sợ nhân duyên vợ chồng sẽ như Ngưu Lang Chức Nữ. Ở quê nhà, tiết trời cuối năm khô ráo nhưng se lạnh, cưới nhau cho ấm áp t́nh nồng, rồi đôi vợ chồng trẻ đi Tết mới nghe các cụ chúc “đầu năm con gái cuối năm con trai” là theo đúng qui tŕnh tuần hoàn. Bên đây những ngày cuối năm đi rước dâu nhiều khi gặp mưa gió, áo cưới ướt át lấm đất, họ hàng, quư khách đi dự mang theo ô dù, t́m chỗ trốn mưa, làm mất đi những h́nh ảnh đẹp.
Đó là chuyện mưa nắng của Trời. C̣n về nghi thức cưới hỏi, nhiều gia đ́nh Việt dù sống ở Mỹ đă lâu, con cái sinh ra ở đây, nhưng vẫn giữ ít nhiều phong tục Việt Nam. Ngày xưa ở quê nhà, mai mối, coi mắt, dạm ngơ diễn ra mà cô thiếu nữ nhiều khi không biết ǵ cho đến khi ngày lành tháng tốt, nhà trai đem lễ vật đến hỏi th́ cô gái mới biết ḿnh sắp phải lập gia đ́nh. Ở Mỹ ông bà hay cha mẹ Việt cũng ngắm nghé, muốn làm mai, làm mối cho con cháu, nhưng v́ lối sống tự lập và tinh thần độc lập của các bạn trẻ nên vai tṛ của ông bà, cha mẹ trong việc chọn bạn đời cho con cháu không c̣n thích hợp, trừ những trường hợp về Việt Nam cưới vợ. Ngày xưa có câu “cha mẹ đặt đâu con ngồi đó”, nay ở hải ngoại và có thể ở những đô thị Việt Nam th́ việc “con đặt đâu cha mẹ ngồi đó” đúng với thực tế hơn.
Cảnh họ nhà trai ở Mỹ đem lễ vật đến xin hỏi cướiNghi thức cưới hỏi tuy đơn giản đi nhưng không thiếu lễ vật truyền thống như lá trầu xanh, quả cau nho nhỏ, bánh cốm vàng, có rượu, trà, có heo quay. Mới đây vợ chồng tôi đại diện họ nhà trai tham gia việc tổ chức đám hỏi cho một người cháu. Lễ vật đính hôn gồm nhẫn, bông tai, các thứ hoa quả, rượu, bánh trà truyền thống. Bàn đến phần lại quả, tôi chỉ mang máng hiểu rằng khi ăn uống xong, nhà gái sẽ bỏ ít lễ vật vào mâm quả trao lại cho nhà trai mang về. Nói đến con heo quay, có người bảo cứ chặt làm hai, nhà trai mang về một nửa. Có người nói nhà trai mang đầu heo về, người khác th́ bảo mang khúc đuôi. Có người lại nói ăn khúc giữa, đầu và đuôi đưa lại cho nhà trai. Chỉ có cái đầu, cái đuôi con heo mà đủ thứ tin kiêng, đem luật lệ tṛng vào nó. Thật chẳng biết đâu mà lần. May là đại diện hai bên đều c̣n trẻ, bỏ qua những hủ tục, con heo chia đều mọi phần cho hai họ.
Tiệc cưới của người Việt thường tổ chức tại một nhà hàng Tàu, luôn khai mạc trễ giờ, yến tiệc linh đ́nh với chục món ăn. Chúng tôi cũng đă dự nhiều tiệc cưới tại khách sạn sang trọng của Mỹ, đơn giản chỉ có sà-lách, bánh ḿ với bơ, súp, rượu vang và một dĩa ăn chính gồm thịt hay cá và chút rau ǵ đó xào. Bậc cha mẹ, ông bà được mời đi ăn cưới kiểu Mỹ thường chê trách hai họ sao lại tổ chức tiệc như thế, các cụ không vui, ăn cũng không no, mà giá cả c̣n đắt hơn nhà hàng Tàu. Việc chi tiêu cho tiệc cưới, từ ba đến bốn trăm đô-la một bàn chưa kể rượu, khoản này nhà trai gánh cả, không phải do nhà gái chịu như phong tục cưới xin của người Mỹ.
Bàn về ăn uống, lạ là không có tiệc cưới với món ăn Việt, mà thường ăn 9 món kiểu Tàu, khai vị bằng bát bửu, súp vi cá và kết tiệc bằng cá hấp, cơm chiên. Có tổ chức ở nhà hàng Việt Nam, vùng San Jose h́nh như chỉ có nhà hàng Phú Lâm và Kobé do người Việt làm chủ là đủ rộng để tổ chức tiệc cưới với dăm ba trăm khách, nhưng cũng là đồ ăn Tàu. Mấy năm trước tôi dự một đám cưới ở quê nhà có nhiều món ăn mang sắc thái Việt như súp măng cua, nem rán, chả lụa, cá chiên sốt cà, gà luộc, gà chiên, miến xào ḷng. Ở Mỹ chưa bao giờ có thức ăn Việt trong tiệc cưới. Món ăn Việt không ngon, hay không tiện cho đầu bếp sửa soạn? Cưới xin đă được linh đ́nh tổ chức từ bao đời, nhưng trong văn hoá Việt không có thức ăn đặc biệt cho tiệc cưới, hay người Việt vẫn c̣n bị mang dấu ấn trong câu nói “ăn cơm Tàu, ở nhà Tây, lấy vợ Nhật” của các cụ, mà hai điều trước theo trải nghiệm tôi thấy đă sai. Cơm Tàu không ngon bằng cơm Thái, cơm Triều Tiên, cơm Nhật. Nhà Tây chật hẹp, thiếu tiện nghi, thua xa nhà Mỹ. C̣n vợ Nhật có phải là nhất không th́ xin dành ư kiến cho bạn đọc nào đă từng trải.
Nhưng không phải đôi t́nh nhân nào cũng tổ chức đám cưới linh đ́nh ở nhà hàng. Hai miền nam bắc California chỉ cách Las Vegas và Reno ở bang kế cận Nevada chừng vài giờ lái xe, ở đó có nhiều dịch vụ cưới xin kiểu ḿ ăn liền cho những cặp t́nh nhân muốn đám cưới đơn sơ nhất. Chỉ cần ngồi trong xe lái vào đầu này, ra đầu kia là chính thức thành vợ thành chồng. Muốn h́nh kỷ niệm th́ có sẵn thợ chụp h́nh và áo quần cho cô dâu, chú rể thuê ngay tại chỗ. Có một lần đi chơi South Lake Tahoe mùa hè, ngồi trong quán nước bên cạnh một Wedding Chapel, nhà nguyện cưới, tôi thấy một đôi t́nh nhân bước vào, mỗi người một túi xách tay, hơn nửa giờ sau th́ họ bước ra với áo quần ngày cưới trang trọng, chú rể cầm theo máy h́nh có chân đứng và tiến về bờ hồ, dựng máy lên, căn độ xa gần, điều chỉnh ánh sáng, bấm nút tự động rồi chạy lại bên cô dâu, vài lần vài kiểu khác nhau, ghi lại h́nh ảnh ngày cưới của hai người bên bờ hồ xanh tươi thơ mộng.
Hơn một thập niên qua chuyện cưới xin của người Việt hải ngoại cũng theo mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam mà phát triển theo chiều hướng thuận tiện và tốt đẹp hơn. Ngày tôi lập gia đ́nh, Hoa Kỳ vừa cho nối lại đường điện thoại viễn liên với Việt Nam nên đám cưới xong, sáng hôm sau tôi nhờ điện thoại người quen trong nước để con dâu mới có lời chào đến bố mẹ chồng. Vài năm sau nhiều nhà đă có điện thoại, nếu cha mẹ c̣n ở Việt Nam th́ ngay trong tiệc cưới đường dây điện thoại được nối để song thân phụ mẫu trực tiếp gửi lời cám ơn họ hàng, quư khách và nhắn nhủ đôi điều với dâu hiền, rể thảo. Vài năm trở lại đây, con cháu ở Mỹ lập gia đ́nh, muốn ông bà, bố mẹ từ Việt Nam qua dự th́ lănh sự quán cũng dễ dàng cấp cho visa nhập cảnh. Ngày nay nhiều đôi trai gái trước khi lấy nhau c̣n về Việt Nam in thiệp, may đồ cưới, vài bộ khăn đóng áo dài, chụp h́nh, đặt quà lưu niệm. Cưới hỏi xong, h́nh ảnh chuyển vể Việt Nam qua Internet để làm ăng-bom giá rẻ chỉ bằng một phần mười giá bên Mỹ. C̣n chuyện về Việt Nam cưới vợ, và lấy chồng nữa, giờ là điều phổ thông. Có cưới giả th́ cũng phải làm như thật, v́ không th́ khó mà qua mặt nhân viên lănh sự. Những năm trước nhiều đám cưới tổ chức ở Việt Nam, qua Mỹ cũng làm lại linh đ́nh. Sau này v́ có nhiều cô tính toán, đếm đủ ba năm, hơn một ngh́n ngày là bái-bai anh chồng Việt kiều ngây ngô, khờ dại nên nay ít có người tổ chức đám cưới khi cô dâu qua Mỹ. Nhiều ông đă hai ba lần cưới vợ, có cụ già 60 cưới một cô chừng 30 mà cưới hỏi nữa coi cũng kỳ.
Nhiều nét truyền thống c̣n được duy tŕ trong tiệc cưới hải ngoại, nhưng thay đổi nhiều nhất là phần văn nghệ. Với hiện tượng karaoke và máy móc kỹ thuật số hiện đại nên tiệc cưới có nhiều ca sĩ tài tử góp vui và những bài hát cũ của miền Nam đă bị nhạc trong nước lấn át. Những nhạc phẩm xưa như “Đám cưới đầu xuân”, “Đám cưới trên đường quê”, “Lâu đài t́nh ái”, “Áo lụa Hà Đông”, “Mộng dưới hoa”, “Cô hàng chè xanh” được thay bằng “Chiều xuân”, “Con gái”, “Lá diêu bông”, “Tóc đuôi gà”, “Chuyện t́nh cô Thắm”, “Chim đa đa”, “Đừng trách chim đa đa”. Nhạc phẩm “Chim đa đa” không thích hợp với niềm vui ngày cưới nhưng là một là bài hát có ca từ thấm thía và bên Mỹ ít người kiêng kị nên nhiều người cứ góp vui, hát thoải mái, hát thật hay:
Ngày nào em tuổi mười ba Em hay nghe tôi ngồi đánh đàn… Sao không lấy chồng gần Mà đi lấy chồng xa
Nếu là một đám cưới ở Việt Nam, chắc không ai dám góp vui với lời hát như thế. Nếu ông chồng là người Đài Loan th́ lại là một điều tối kị. Không hát to thôi chứ ở miền thôn quê, làng xóm gần nhau, con gái con trai tỏ t́nh, ra ngơ chọc ghẹo nhau ngày một, th́ ngày cô thôn nữ bước xuống thuyền hoa sẽ có biết bao chàng trai phải âm thầm hát những lời t́nh ca sầu đó.
Trong đám cưới của những cô gái Việt lấy chồng Đài Loan không biết nghi lễ cưới hỏi có rườm rà, chèn ép không? Chứ ở Mỹ nếu lấy vợ gốc Hoa th́ bạn hăy chuẩn bị tinh thần đi. Đến rước dâu có thể sẽ phải đứng chờ ngoài cửa dưới cơn nắng hạ cả giờ đồng hồ mới được vào nhà. Khi nghi thức đón dâu xong rồi, phần “mời trà” của nhà gái cũng kéo dài cả tiếng đồng hồ nữa. Người Hoa định cư ở Hoa Kỳ đă hơn 150 năm nhưng họ c̣n duy tŕ nhiều phong tục tập quán rườm rà, cổ hủ lắm. Tiệc cưới người Việt mời 6 giờ chiều, 7 giờ hơn mới khai mạc. C̣n người Hoa th́ sau 8 giờ.
B́a tuần báo Việt Tribune với những tít đọc có thể gây hiểu lầm
*
Mấy hôm trước một bạn từ San Jose ghé thăm có mang cho tờ Việt Tribune vừa phát hành. Bỏ báo xuống bàn, anh bạn đọc thoáng qua trang b́a rồi thốt lên hỏi:
“Anh Phú, Madison Nguyễn về Việt Nam lấy chồng hả?”
“Ai nói vậy?”
“Tít ở b́a báo nè.”
Tôi xem b́a thấy có hàng tít về cô nghị viên thành phố San Jose và tít một bài khác ngay dưới về chuyện về Việt Nam lập gia đ́nh. Co chữ, khổ chữ, mầu chữ giống nhau, chỉ có số trang là nhỏ. Hai cái tít đọc liền ráp thành một câu văn có nghĩa rất rơ ràng: MADISON, NGÔI SAO MANG HỌ NGUYỄN VỀ VIỆT NAM T̀M NỬA THỨ HAI.
Cái tít như thế làm nhiều người phải t́m đọc ngay xem hoàng tử ḷng của cô nghị viên gốc Việt, 31 tuổi, đầy chức quyền, tài năng và tiền bạc - lương nghị viên 85 ngh́n đô một năm - là ai. Nhưng cô Madison Nguyễn, người phụ nữ độc thân có tiếng nhất vùng Thung lũng Hoa vàng, vẫn chưa bắt được bó hoa nào của những cô dâu mới tung lên trong tiệc cưới.
(Ảnh trong bài của tác giả) Bui Van Phu
Nguồn: Tuần báo Việt Tribune, số 13, 28.07.2006. San Jose, California.
