Đoạn viết thêm, 36 năm sau: Bài “Với Lê Uyên Phương và Đà Lạt” dưới đây đă được đăng trên bán nguyệt san Thời Nay, số 266, phát hành ngày 15 tháng 11 năm 1970 tại Sài g̣n. Khi sinh thời, nhạc sĩ Lê Uyên Phương đă nhiều lần nói với tôi là anh rất thích bài này và vẫn nhớ từng chi tiết trong bài viết. Tôi nghe anh nói vậy mà hết sức thẹn thùng v́ chính tôi không c̣n nhớ một chút ǵ về nội dung bài do chính ḿnh viết. Mới đây, ca sĩ Lê Uyên đă điện thoại cho tôi hỏi xin bài này để dùng trong một cuốn hồi kư. Tôi đă cố công t́m kiếm bằng cách nhờ nhiều người tại Việt Nam cũng như tại hải ngoại. Và tôi hết sức vui mừng khi Bác Sĩ Nguyễn Thị Minh Ngọc, tức nhà văn Ngọc, hiện sống tại New York, một độc giả nhiệt thành của Thời Nay, sau rất nhiều công phu vất vả, đă t́m ra được bài này và gửi nguyên bản cho tôi. Nhân dịp phổ biến bài báo xưa này tại hải ngoại, tôi xin cám ơn nhà văn Ngọc về thịnh t́nh của cô.
06/2006
Căn gác xép rộng nhưng thấp. Muốn đi phải cúi đầu xuống. Bên ngoài, những bông hoa trạng nguyên màu đỏ đung đưa lả lơi. Sàn gỗ bóng loáng. Vách và trần được sơn đều màu tím hồng. Một chiếc màn voan trắng mỏng treo giữa hai cây cột. Chiếc nệm đặt ngay trên sàn. Tủ sách gồm những cuốn tiếng Anh, Pháp và Việt. Bàn viết nhỏ bừa bộn những gịng nhạc viết dở dang. Đó là nơi Lê Uyên Phương trở về sau những tháng ngày mệt mỏi ở Sài-g̣n. Anh như một con thú trốn chạy ánh đèn màu. Không bao giờ quen được không khí pḥng trà mặc dù trước đây đă từng chơi nhạc cho các hộp đêm. Đà lạt đối với anh như một chốn nghỉ ngơi. Đúng hơn như một thánh địa. Cái xứ sở có một khí hậu kỳ quái mang mang làm khắng khít t́nh yêu và làm xót xa những tâm hồn đơn lẻ. Trời cuối tháng mười lành lạnh. Phi cảng Liên Khương âm u trong bóng chiều tà. Lê Uyên Phương, với cây đàn trong tay, như muốn ôm lấy Đà Lạt sau vài tháng cách xa. Anh ngửa mặt suưt soa. Dễ chịu quá! Đang hát mỗi đêm tại Queen Bee và Ritz, mỗi nơi bốn ngàn đồng một đêm tŕnh diễn, anh đă bỏ hết để trở lại Đà Lạt thần bí. Sống ở Sài G̣n tôi chịu không được. Không viết được một ḍng nhạc nào cả. Tôi gần điên lên. Kiếm được chút tiền về sống vài tháng đă.
Chuyến này anh về Đà Lạt một mính để hoàn tất tập nhạc Thở Hơi Dă Thú. Người nữ của anh ở lại Sài G̣n. Một giờ trước đây hai vợ chồng đă bịn rịn chia tay nhau như không muốn rời tại cửa ra phi đạo Tân Sơn Nhất. T́nh yêu của họ chất ngất ngút ngàn. Họ chia nhau cả cái tên. Lê Uyên Phương là biệt hiệu của Lê Văn Lộc. Nay anh chia bớt cho người yêu một nửa. Nàng nhận hai chữ đầu Lê Uyên. Chàng dùng chữ cuối Phương. Tôi hỏi đùa anh cho mượn hay cho đứt. Cho đứt chứ! Cuộc đời ḿnh c̣n cho nữa là cái tên. Lê Uyên tên trong khai sanh là Lâm Phi Anh. Thời hát ở Đà Lạt lấy tên Cẩm Thúy. Chuyện t́nh của họ cũng dài và rắc rối không kém ǵ câu chuyện của những cái tên.
Trước hai ly trà nóng, người thanh niên có mái tóc chải ép sát xuống trán, chiếc miệng rộng hơi nhô ra, hàng râu mép lưa thưa, ngồi kể lại chuyện đời ḿnh. Sinh trưởng tại Đà Lạt, năm nay anh đă 29 tuổi. Năm 20 tuổi anh bắt đầu đặt nhạc. Những ngày lưu lạc từ Pleiku, Ban Mê Thuộc, Quy Nhơn tới Nha Trang, anh đă sống một đời cực nhọc thiếu thốn. Dạy học, làm dinh điền, đi hát để kiếm sống. Năm 1965 anh mới thực sự trờ lại sống luôn ở Đà Lạt. Một năm sau, chuyện t́nh của họ bắt đầu. Phương có trí nhớ thật ngắn ngủi. Tôi không nhớ được lời nhạc do chính ḿnh sáng tác nhưng bà xă th́ thuộc lời lắm. Khi hát anh phải hát theo vợ. Và đến câu chuyện t́nh của chính ḿnh cũng chỉ nhớ loáng thoáng. Anh với tôi phải t́m những cái mốc thời gian một hồi mới xác định được là họ đă chính thức thành hôn vào tháng 11 năm 1968. Bậy quá hà! Sao ḿnh không nhớ được ǵ hết! Anh vỗ trán than trách. Hồi đó Phi Anh từ Sài G̣n lên Đà Lạt học. Ở nội trú tại trường Virgo Maria. Nàng có người bà con ở gần nhà anh. Anh chỉ chỉ tay nói. Ở bên đây này. Căn pḥng của anh ở đường Vơ Tánh và tay anh chỉ về phía hồ Xuân Hương. Nàng quen em gái anh và thỉnh thoảng vẫn lui tới nhà. Lúc đầu nói chuyện thường thường rồi sau anh trở thành “cố vấn” của nàng. Nàng hỏi ư kiến anh đủ thứ chuyện kể cả chuyện yêu đương nhăng nhít. Họ yêu nhau lúc nào không biết. Tôi hỏi anh ngỏ t́nh yêu ở đâu. Trên đồi! Đà Lạt có những ngọn đồi mộng mơ cho những kẻ yêu nhau quấn quít. Một chiều xuân đê mê gối chăn c̣n ấm da nồng. T́nh dài đâu anh ơi đứt dây hững hờ. Một lần vui cho nhau để sầu muôn kiếp gối đầu trên bờ vực sâu đớm đau (Ngồi Lại Trên Đồi).
Chuyện t́nh của họ đ̣i đoạn đớn đau. Gia đ́nh nàng không chấp nhận. Họ mê say trong trốn chạy. Hồi Việt Cộng tấn công đợt hai vào tháng 5 năm 1968, hai người sống ở Sài G̣n. Họ không có một chỗ gặp gỡ nhau. Suốt ngày hai người ngồi trong sân nhà ga Sài G̣n. Thỉnh thoảng họ phải làm bộ ngoắc tay những hành khách ngồi trên xe ca của hăng Hàng Không Việt Nam cho ra vẻ ngồi chờ người nhà. Mỗi ngày chỉ có một mẩu bánh ḿ nhỏ trong bụng. Họ sống như vậy một tháng trời. T́nh yêu của họ được kết hợp bằng những ngày không có nhau. Chính những ngày xa cách nhớ thương là thời gian anh sáng tác nhạc. Những bản nhạc đang dần dần quen thuộc với mọi người được kết tinh trong sự nhớ thương đó nên nặng mang sự chia phôi. Mười hai bài trong tập Khi Loài Thú Xa Nhau được viết trong thời kỳ này. Nó không c̣n mang t́nh yêu thơ mộng, t́nh yêu trong trí tưởng, thật xa và thật huyền diệu như mười bài trong tập Yêu Nhau Khi C̣n Thơ được sáng tác trong thời kỳ trước đó khi chưa gặp Lê Uyên.
Tiếng Lê Uyên và Phương từ chiếc máy cassette quấn lấy nhau vọng ra. Giờ này c̣n gần nhau. Gần thắm htiết trong mối sầu. Gần bối rối biên giới từ ḷng đau. Giờ này c̣n cầm tay. Cầm chắc mối duyên bẽ bàng. Cầm chắc mắt môi ngỡ ngàng. Cầm giá buốt thương đau. Ngày mai ta không c̣n thấy nhau… Lệ ngập ngừng bờ mi. Giọt nước mắt lăn nỗi buồn. Giọt nước mắt xa cách vời vợi trông. Giờ này c̣n nh́n nhau. Nh́n đắm đuối như suối bền. Nh́n suốt kiếp như chết ṃn. Nh́n hấp hối thương đau. Ngày mai ta không c̣n thấy nhau (Cho Lần Cuối). Anh khẽ bảo tôi chính v́ bài này mà người ta đồn là anh sắp chết. Bệnh tật của anh đă trở thành huyền thoại. Người ta bảo là anh chỉ c̣n sống được một năm nữa. Người ta đồn là vào năm 1972 anh sẽ chết. Tôi đă định hỏi về những chuyện này từ lâu nhưng thật khó bắt đầu. Lợi dụng cơ hội này tôi hỏi kỹ càng. Anh đưa bàn tay trái cho tôi coi. Trên lưng ngón tay trỏ nổi lên một cục bằng trái cà chua nhỏ đỏ au và ṃng mọng. Những đường gân máu chạy nổi thấy rơ. Bác sĩ cũng chưa thể định là bệnh ǵ. Bây giờ nó đă nổi thêm trên mấy ngón khác và một vài chỗ trong người. Muốn chữa bây giờ chỉ có thể cắt ngón tay này nhưng tôi chưa muốn cắt. Anh xác nhận là những bài ca viết về sự chia phôi không phảo là do bị ám ảnh bởi cái chết nh́n thấy trước mà do sự rắc rối và xa cách của mối t́nh đẹp nhất đời anh và khi được hạnh phúc anh luôn luôn sợ ngày nó sẽ hết. Người nghệ sĩ không những sống cho ḿnh mà c̣n thông cảm được với cuộc sống của những người khác. Anh đă nh́n thấy cái chết và đă nghĩ nhiều về cái chết. Dân Đà Lạt vẫn chưa quên vụ án mạng v́ t́nh ở quán T́nh Nhớ. Người con gái duyên dáng đă nằm xuống với những viên đạn trên người. Phương đă nh́n thấy đám tang, nghĩ về cái chết. Cuộc đời đó qua như ngày đông. Pḥng lạnh giá môi xô nụ hôn. Người nằm đó xin cho được yên. C̣n t́m đâu áo mát thanh xuân ấp hơi nồng trên da thịt đầy. C̣n t́m đâu gối thắm đê mê, c̣n ǵ đâu. T́nh t́nh ơi đă chết trong mơ, sống bên ngoài như qua mộng hờ. Đành vùi sâu số kiếp không đâu, c̣n lại đây khối trơ t́nh sầu (Đưa Người Tuyệt Vọng). Người con gái khiến anh sáng tác bản T́nh Khúc Cho Em chỉ là mối t́nh mê đắm của cô nàng với bạn anh mà anh chỉ tham dự như một vai tṛ bất đắc dĩ. Cho em môi hôn vội vàng. Cho em quen ân t́nh sâu. Dù em không mong dài lâu. Xin cất lấy ước mơ đầu. Xin cho yêu em nồng nàn dù tháng năm buồn vui bàng hoàng. V́ đâu mê say phồn hoa, như áo gấm sáng lóng lánh, ôm rách nát không tâm linh, ôm tiếng hát không hơi rung nghèo nàn. C̣n yêu chi hoa ngày xanh héo hon v́ mong manh bỏ quên lại người sau ngỡ ngàng. Thương em khi yêu lần đầu. thương em lo ân t́nh sau, dù gương xưa không được lau, soi lấy bóng mối duyên sầu. Cho tôi yêu em nồng nàn dù biết yêu t́nh yêu muộn màng (T́nh Khúc Cho Em).
Bệnh tật đối với anh phải là một nỗi ám ảnh không rời nhưng chính cái ngón tay tội nghiệp đó đă cản trở nhiều cho nghề nghiệp của anh. Năm 11 tuổi anh đă học vĩ cầm với Giáo sư Francois Régor, người Ư, lúc đó đă 80 tuổi. Anh chơi vĩ cầm rất khá nhưng nay đă phải bỏ hoàn toàn. Tôi nh́n hộp vĩ cầm đóng bụi nằm trên giá sách. Anh ngồi cúi mặt trầm ngâm. Tôi phá vỡ sự im lặng nặng nề bằng cách hỏi về số lợi tức kiếm được khi cho thâu cuộn băng 12 T́nh Khúc Lê Uyên Phương. Tôi được chia 50% tiền lời. Tới bây giờ đă thu được 100 ngàn đồng. Tôi với tay lấy cuốn sách h́nh trẻ con nhỏ xíu và ngạc nhiên khi thấy nhiều cuốn sách loại này trên chiếc giá bằng sắt xinh xắn. Tôi có một cháu bé hai tuổi nhưng sách h́nh này để cho bà xă coi. Bà ấy thích coi h́nh lắm. Người nữ ca sĩ 20 tuổi nhưng có khuôn mặt từng trải lại mang một tâm hồn hết sức trẻ thơ. Nghe cái giọng khàn khàn khắc khoải của Lê Uyên không ai nghĩ tới cái sở thích vô tội như vậy. Bà xă ḿnh hát nhạc của ḿnh hợp ghê hả? Kỳ vậy chứ! Nhạc của anh đến trong đầu anh thật bất ngờ. Anh cố gắng tả cho tôi thấy là có những lúc tự nhiên anh nghe thấy rơ ràng cả một câu nhạc trong đầu. Như lần anh đi hội chợ Domaine de Marie. Mỗi năm hội chợ này được tổ chức trên một ngọn đồi đẹp dễ sợ. Khi anh đang đứng trong hội chợ vào một đêm mùa đông th́ anh nghe được điệu nhạc và vội chạy về ghi lại. Tới hai giờ sáng, nghĩa là 5 tiếng đồng hồ sau, anh hoàn thành bản Đêm Chợ Phiên Mùa Đông.
Tập nhạc Thở Hơi Dă Thú mà anh định hoàn tất trong chuyến trở về Đà Lạt lần này sẽ bắt đầu bằng bài Vũng Lầy Của Chúng ta. Đây là bản nhạc anh đă thai nghén trong nhiều năm trời. Anh nghĩ về trách nhiệm khi đón nhận hôn nhân. Anh tự hứa là phải viết nhưng nhiều năm trôi qua bản nhạc mới được ghi những ḍng cuối cùng. Theo em xuống phố trưa nay, đang c̣n ngất ngất cơn say. Theo em bước xuống cơn đau, bên ngoài nắng đă lên mau. Cho nhau hết cả mê say. Cho nhau hết cả chua cay. Cho nhau chắt hết thơ ngây, trên cánh môi say, trên những đôi tay, trên ngón chân bước về t́nh buồn t́nh buồn…Qua đi qua đi dứt cơn mê, t́nh buồn chồng chất lê thê. Qua đi qua đi dứt cơn say, t́nh này t́nh rồi thay. Ta sống trong vũng lầy một ngày vùi dần c̣n vùi sâu, c̣n vùi sâu trong ngao ngán không dứt hết cơn ê chề. Ta sống trong vũng lầy, một ngày vùi dần, c̣n vùi sâu, c̣n vùi sâu trong ngao ngán không dứt hết một lần đau.
Đà Lạt hoang sơ quyến rũ đă đưa anh trở về những rung cảm nguyên thủy của buổi hồng hoang. Không có Đà Lạt chắc khó có một thứ nhạc độc đáo Lê Uyên Phương. Mỗi ngày anh thức dậy từ sớm đi lang thang khắp núi đồi Đà Lạt tới khoàng nắng lên th́ trở về nhà nghỉ. Khi mặt trời đi ngủ anh lại đi cho tới tối trở về ngồi vào viết tới sáng. Anh sẽ trở lại Sài G̣n khi Thở Hơi Dă Thú hoàn tất.
Trời cuối tháng mười lành lạnh. Tôi nh́n màu xanh Đà Lạt trong cơn mê ngủ quái dị. Em yêu dấu, anh một ḿnh trở lại thành phố kỷ niệm này để lang thang trên những lối ṃn đồi núi bị chặn lại bằng từng gốc cây ân t́nh. Anh như chênh vênh trong niềm hạnh phúc vẫn c̣n lăng đăng rơi rắc lại trên những ngọn cỏ non nớt. Trời Đà Lạt lạnh tê tái. SONG THAO
